FAZLA MESAİ NASIL HESAPLANIR

İş Kanunu ile işçinin haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir.

İş Kanunu Madde 63

“Çalışma süresi”

Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/7 md.; Değişik cümle: 4/4/2015-6645/36 md.) Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. (Ek cümle: 6/5/2016- 6715/3 md.) Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.

GÜNLÜK ÇALIŞMA SAATİ NE KADAR OLMALI 

Esas olan İşçinin haftalık 45 saat çalışması olup bu 45 saatin günlere nasıl paylaştırılacağı işverene bırakılmış olmakla birlikte günlük çalışma saatinin de 11 saatin üzerinde olmayacağı da yine kanun ile belirlenmiştir. 

FAZLA MESAİ NEDİR

İşçinin haftalık 45 saatin üzerinde çalıştırılması halinde ise işçiye fazla mesai ücreti ödemesi yapılması gerekmektedir. Haftalık 45 saatlik mesai çalışmasının belirlenmesinde ise ara dinlenme saatleri çalışma süresinden sayılmamaktadır.

İş Kanunu Madde 68

“Ara dinlenmesi”

Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle isçilere;

  1. a) Dört saat veya daha kısa süreli islerde on beş̧ dakika,
  2. b) Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
  3. c) Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, ara dinlenmesi verilir.

Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir.

Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir.

Dinlenmeler bir işyerinde isçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.     

 Somut olarak açıklamak gerekir ise sabah 9’da çalışmaya başlayan ve akşam 19.00’da işten bir çıkan kişi 10 saat işyerinde kalmaktadır, bir saat ara dinlenmesi düştükten sonra bu kişinin güllük çalışma saati çalışma saati 9 saattir. Bu kişinin haftada 6 gün çalıştığı varsayılır ise haftalık çalışma saati 9 x 6 = 54 saattir. bul kişiye haftada 54 – 45 = 9 saat   fazla mesai yapmaktadır.

İŞÇİYE HER BİR SAAT İÇİN FAZLA MESAİ ÜCRETİ NASIL ÖDENMELİDİR

 Fazla mesai ücreti net ücret üzerinden hep hesaplanır, işçinin net saatlik ücretinin bir buçuk  katının her bir yaptığı fazla mesai karşılıklı olarak işçiye ödenmesi gerekir.

 

İşçiliğin saatlik ücretini bulmak için net maaş 225’e bölünür. 225 saatin açılımı ise günlük çalışma saati 7,5 x 30’dur. Örnek ile açıklamak gerekir ise maaşı 10.000 TL olan bir kişinin saatlik ücreti 10.000 TL / 225 =  44,44 TL’dir. Mesai yaptığında bu kişiye bir saatlik mesaisi için ödenecek olan mesaiyi alacağı 44,44 x 1,5 = 66,66 TL’dir.

Bu kişi fazla mesai yaptığında her bir saate ilişkin mesai karşılığının, saatlik ücretinin bir buçuk katı olarak ödenmesi gerekmektedir.  Net maaşı 10.000 TL olan ve haftada 9 saat mesai yapan bu kişiye ödenecek haftalık mesai alacağı 66,66 x 9 = 600 TL’dir.

GÜNLÜK ONBİR SAATTEN FAZLA YAPILAN ÇALIŞMA FAZLA MESAİDİR.

Fazla çalışma haftalık 45 saat olarak belirlenmiş ise de günlük çalışma süresinin sınırı 11 saat olarak yine İş Kanunu ile belirlenmiştir. Günlük çalışma saatinin 11 saati geçtiği fakat haftalık çalışma saatinin ise 45 saatlik geçmediği durumlarda günlük 11 saati aşan çalışma karşılığının fazla mesai olarak ödenmesi gerekmektedir. Örneğin haftanın 1. Günü ara dinlenme hariç 15 saatlik çalışma, haftanın diğer 5 günü ise ara dinlenme düşüldükten sonra günlük 5 saat çalışma yapılıyor ise haftalık çalışma süresi 40 saat olarak 45 saati bulmamasına rağmen işçiye 15 saat çalıştığı gün için 11 saatin üstünün mesai olarak ödenmesi gerekmektedir. Yani işçiye haftada 40 saat çalışmakta ise de günlük 11 saati aşan çalışması 3 saat için fazla mesai ödemesi yapılması gerekmektedir.  

FAZLA MESAİNİN MAAŞA DAHİL OLDUĞU İŞ SÖZLEŞMELERİNE GÖRE MESAİ ALACAĞI  

İş sözleşmelerinde fazla mesainin maaşa dahil olduğuna dair kayıtlara sınırlı olarak itibar edilmelidir. Eğer ki işçi asgari ücret üzerinde maaş alıyor ve işçiye fazla mesai maaşa dahildir kaydı içeren sözleme imzalatılmış ise bu durumda  yıllık 270 saat mesainin maaşına dahil olduğu kabul edilmektedir. Fazla mesainin maaşa dahil olması yıllık 270 saat fazla mesai ile sınırlandırılmış olup yıllık 270 saatten daha fazla mesai yapılmakta ise karşılığının yine mesai saati 1,5 kat ile çarpılarak ödenmesi gerekmektedir. Yargıtayca 270 saatin hesaplanmasında yıllık 270 saat bütün olarak değil aylık 270/12 ay = 22.5 saat formülü ile değerlendirilmektedir. Bir işveren günlük 11 saat kuralını aşmamak koşulu ile 270 saati yılın belirli aylarında veya bir kısmında kullanamayacak olup 270 saatlik sınır aylara eşit bölünerek uygulanmalıdır. Eğer bazı aylarda aylık işçi 22,5 saati aşan çalışma yapmış ise fazla mesai çalışması yıllık 270 saati aşmamış ise de aylık 22,5 saati aşan çalışmanın karşılığının 1,5 kat olarak işçiye ödenmesi gerekmektedir. İşçiye bu şekilde ödenmemiş olması hali ise  işçi lehine haklı fesih hakkı doğuracaktır.

İŞ HUKUKU AVUKATI

İş yerinde fazla mesai yaptığı halde karşılığını alamayan işçi her zaman karşılığını isteme hakkına sahiptir. Mesai yönünden zamanaşımı mesainin yapıldığı anda başlamakta olup işçinin mesai karşılığının mesai yapıldıktan sonra ödenmesi esastır. İşçinin mesai karşılıları ödenmiyor ise işçi iş sözleşmesini mesai alacağı zaman aşımına uğramdan her zaman haklı nedenler ile feshedebilecektir. İşçi fazla mesai alacaklarını alamamış ve işverene karşı alacak hakları için dava açmak istiyor ise mutlaka UZMAN İŞ HUKUKU AVUKATI ile yola devam etmelidir.

İSTANBUL AVUKAT EZGİ ESNİK GÜNAY HUKUK BÜROSU