İşten çıkartılmış veya haklı sebepler ile işten ayrılmış olan bir işçinin işverenden talep edeceği ekonomik hakları mevcuttur. İşveren tarafından ödenmeyen bu talepler için işçinin zamanaşımı süreleri içerisinde dava açma hakkı vardır…
1- KIDEM TAZMİNATI :
1475 Sayılı iş kanunun 14. Maddesi uyarınca;
- İşverenin haklı bir sebep olmadan işten çıkartması,
- İşçinin haklı bir sebeple işi bırakması,
- Erkek çalışanların askerlik için işi bırakması,
- Emekli olmak amacıyla işçinin işi bırakması,
- Emeklilikle ilgili diğer şartları tamamlayıp, emeklilik yaşını evinde beklemek amacıyla işçinin işi bırakması,
- Kadın işçinin evlendikten sonraki bir yıl içinde işi bırakması,
- İşçinin ölmesi hallerinden herhangi birisinde, her çalışma yılına işçinin bir brüt maaşı tutarında kıdem tazminatı ödenecektir.
Bu tazminatın işveren tarafından ödenmemesi halinde işçi 10 yıllık zaman aşımı süresi içerisinde kıdem tazminatı hakkını dava edebilecektir.
2- İHBAR TAZMİNATI :
İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesini haklı bir neden olmaksızın ve usulüne uygun bildirim öneli tanımadan fesheden tarafın, karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminattır.
4857 sayılı İş Kanunun 17. Maddesinde belirlenmiş olan ihbar süreleri; İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra, İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra, İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra, İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, feshedilmiş sayılır.
3- MAAŞ ALACAĞI :
İşçinin maaşının ödenmemesi işçi için haklı nedenler ile fesih sebebidir. Maaşı ödenmediği için işten ayrılmış işçi yanı sıra işçi, işveren tarafından işten çıkartılmış veya başkaca haklı sebepler ile işten ayrılmış olabilir. Her halde işçi, işveren tarafından ödenmemiş toplam maaş alacakları için 5 yıllık zaman aşımı süresi içinde dava açabilir.
4- FAZLA MESAİ ÜCRETİ :
Çalışma süresi haftalık 45 saattir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalarda işçinin saat ücretinin %50 zamlı ödenmesi gerekir.
Günlük çalışmada dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika, dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat ara dinlenmesi verilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.
Fazla mesai ücretlerinin işveren tarafından ödenmemiş olması halinde, hangi sebeple olursa olsun işten ayrıldıktan sonra işçinin ödenmemiş fazla mesai alacakları için dava açma hakkı vardır. Fazla mesai alacağı 5 yıllık zamanaşımı söz konusu olup fazla mesai yaptığını iddia eden işçinin bu iddiasını ispat etmesi gerekmektedir.
4- YILLIK İZİN ALACAĞI:
İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.
Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
- a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden,
- b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,
- c) On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden,
Az olamaz. Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır. Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
Yıllık izin hakkının işçiye verilmemesi halinde işten ayrılan işçi dava yolu ile kullanmadığı yıllık izin günlerinin parasal karşılığı isteyebilir.
5- HAFTA TATİLİ ALACAĞI:
İşçilere yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. İşçiye hafta tatili verilmemiş olması halinde çalışılan tüm hafta tatilleri ücretinin, işçiye ayrıca ödenmesi gerekmektedir. Ödeme yapılmaması halinde iş sözleşmesinin feshi halinde işçi dava yolu ile hafta tatili alacaklarının ödenmesini isteyebilecektir.
6- RESMİ VE DİNİ BAYRAM TATİLİ ALACAĞI:
Resmi ve Dini bayram tatillerinde, resmi tatil ilan edilmiş iken çalıştırılan işçi, çalıştığı bu günlere karşılık alacak hakkına sahip olur. Resmi ve Dini Bayramlarda çalışmış olan işçilere, çalıştıkları her gün için iki kat ödeme yapılmalıdır.
7- MADDİ VE MANEVİ ZARARLARIN TAZMİNİ:
İş kazaları, iş yerinde uygulana mobbing gibi nedenler ile maddi ve manevi tazminat söz konusu olabilir.
8- İŞE İADE HAKKI:
İş sözleşmesi haksız olarak sonlandırılan işçinin işe iade davası açma hakkı vardır.