PATRON ZAM YAPMAZSA NE OLUR

Çalışma hayatının temelini oluşturan işçi hakları arasında en önemlilerinden biri, ücretin zamanında ve eksiksiz ödenmesi ile emeğin karşılığının günün koşullarına göre güncellenmesidir. Ancak maaş gecikmesi, ödenmemesi veya yüksek enflasyon karşısında yetersiz kalan ücret artışları (zam), işçiler için ciddi mağduriyetlere yol açabilmektedir. Peki, İş Kanunu bu durumlarda işçiye hangi hakları tanıyor? İşveren ücret ödeme yükümlülüğünü yerine getirmezse veya zam konusunda hakkaniyetsiz davranırsa, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir mi? Bu yazımızda, haklı fesih koşulları, işverenin yönetim hakkı sınırları ve Yargıtay kararları ışığında dikkat edilmesi gerekenlere yer verilmiştir.

  1. Ücret Ödenmemesi veya Gecikmesi Durumunda İşçinin Haklı Fesih Hakkı

İş Kanunu, işverenin temel yükümlülüklerinden birinin işçiye ücretini tam ve zamanında ödemek olduğunu net bir şekilde belirtir.

Maaşın Ödenme Zamanı:

Ücret ödeme günü iş sözleşmesiyle belirlenebilir. Belirlenmemişse, işverenin iş yeri uygulaması haline gelen genel ödeme günü esas alınır.

Maaş Gecikmesi ve Sonuçları:

İşçinin ücreti yasal olarak 20 günden fazla geciktirilirse, işçi iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu, işveren için haklı bir fesih nedeni oluşturmaz.

Haklı Fesih İçin 20 Gün Şart Değil!:

En önemlisi, ücreti ödenmeyen işçi, bu 20 günlük süreyi beklemeksizin her an iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkına sahiptir.

Düzensiz Ödemeler:

Maaşın sürekli olarak farklı tarihlerde ödenmesi ve işçinin düzenli ödeme talebine rağmen bu durumun sürmesi de haklı fesih nedenidir.

  1. Zam Yapılmaması (Ücret Artışı) ve Enflasyon: İşçi İçin Haklı Fesih Sebebi mi?

Özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde, mevcut maaşın alım gücünün korunması için yapılan ücret artışları (zam)büyük önem taşır. Peki, zam yapılmaması işçiye haklı fesih imkanı verir mi?

Yazılı Zam Anlaşması Varsa:

İş sözleşmesinde veya ek bir protokolde yıllık zam miktarı veya oranı belirlenmişse ve işveren bu zammı yapmazsa, işçi haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir. Bu durum genellikle beyaz yaka çalışanlar için daha yaygındır.

Yazılı Anlaşma Yoksa (Genel Kural):

Eğer zam konusunda yazılı bir taahhüt yoksa, zam oranı ve yapılıp yapılmayacağı genellikle işverenin yönetim hakkı kapsamında değerlendirilir. Bu durumda, salt zam yapılmaması tek başına haklı fesih nedeni oluşturmayabilir.

Asgari Ücret İstisnası:

 Asgari ücretle çalışanlara yasal zorunluluk gereği yıllık artış yapılmalıdır.

Haklı Fesih Doğurabilecek İstisnai Durumlar (Zam Konusunda):

Maaşın Asgari Ücrete Tehlikeli Yaklaşması: Asgari ücretin üzerinde maaş alan bir işçinin, yıllar içinde yetersiz zamlar nedeniyle maaşının asgari ücrete çok yaklaşması, kıdemi, yaptığı işin zorluğu ve emsal ücretler dikkate alındığında, zam talebinin reddedilmesi haklı fesih nedeni olabilir.

Simgesel Zam ve Enflasyon Karşısında Erime: Enflasyon dikkate alınmadan yapılan çok düşük, simgesel zamlar sonucu maaşın değer kaybetmesi ve işçinin işinin vasfına, kıdemine uygun bir artış alamaması haklı fesih imkanı doğurabilir.

Hakkaniyetsizlik ve Eşit İşlem İlkesine Aykırılık: Yıllarca çok düşük zamlarla çalıştırılıp maaşının eritilmesi veya benzer pozisyondaki diğer çalışanlara kıyasla eşit işlem ilkesine aykırı, hakkaniyetsiz bir zam politikası izlenmesi, Yargıtay kararlarına göre haklı fesih nedeni sayılabilir. Ancak her somut olay kendi özelinde değerlendirilmelidir.

  1. İşverenin Yönetim Hakkı ve Sınırları

İşveren, eşit işlem borcuna uymak kaydıyla çalışanlarına zam yaparken farklı oranlar belirleyebilir. Performans, kıdem, pozisyon gibi faktörler dikkate alınarak yapılan ve simgesel olmayan zamlar, işçi tarafından yetersiz bulunsa bile işverenin yönetim hakkı kapsamında kalabilir ve haklı fesih nedeni oluşturmayabilir. Ancak bu hak, hakkaniyetve eşitlik ilkeleriyle sınırlıdır.

  1. Haklı Fesihte İspat Yükü ve Yargıtay Kararlarının Önemi

Unutulmamalıdır ki, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshettiğini iddia ediyorsa ve işveren bu durumu kabul etmiyorsa, açılacak bir iş davasında ispat yükü işçinin üzerinde olacaktır. Yargıtay kararları, benzer durumlarda mahkemelerin nasıl bir yol izlediği konusunda önemli bir rehber niteliğindedir ve her olayın kendi şartlarına göre değerlendirilmesi gerektiğini vurgular.

Sonuç olarak; 

İşçinin ücret ve zam konusundaki hakları İş Kanunu ile güvence altına alınmıştır. Maaş gecikmesi, ödenmemesi veya enflasyon ve kıdem gibi faktörler göz ardı edilerek uygulanan hakkaniyetsiz zam politikaları, belirli koşullar altında işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme imkanı tanır. Haklarınızı bilmek ve doğru adımları atmak, çalışma hayatında karşılaşabileceğiniz olumsuzluklara karşı en büyük güvencenizdir. Bir uyuşmazlık durumunda hukuki destek almanız önemlidir.

İstanbul Avukat Ezgi Esnik Günay Hukuk Bürosu