HAKSIZ REKABET NEDİR?

Ticari hayatın vazgeçilmez bir unsuru olan rekabet, piyasa ekonomisinin sağlıklı işlemesi için kritik öneme sahiptir. Ancak bu rekabetin sınırları, dürüstlük kuralları ve yasalarla belirlenmiştir. Peki, sıkça gündeme gelen haksız rekabet nedir? Hangi davranışlar haksız rekabet kapsamına girer ve bu durumun ticari işletmeler ile tüketiciler açısından sonuçları nelerdir? İşte, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve ilgili mevzuat ışığında haksız rekabet kavramı, örnekleri ve hukuki yaptırımları.

Haksız Rekabetin Tanımı ve Amacı (TTK Madde 54 Işığında)

Türk Ticaret Kanunu (TTK), haksız rekabeti doğrudan tanımlamak yerine, amacını ve temel niteliklerini belirlemiştir. TTK Madde 54’e göre, haksız rekabete ilişkin düzenlemelerin temel amacı, “bütün katılanların menfaatine, dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanmasıdır.” Bu tanımdan hareketle, haksız rekabet;

  • Aldatıcı veya dürüstlük kuralına aykırı diğer davranışlar,
  • Ticari uygulamalar yoluyla rakipler veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen fiillerdir.

Kısacası, ticari arenada “dürüst davranış kurallarına aykırılık” ve “bozulmamış rekabetin zedelenmesi” haksız rekabetin özünü oluşturur.

Piyasada Dürüst Rekabet Neden Önemlidir?

Serbest piyasa ekonomisinde, işletmeler arası rekabet ekonomik gelişimin motorudur. Ancak bu rekabetin tekelleşmeye yol açması, yalnızca belirli oyuncuların piyasaya hakim olması ve dürüst rekabet ortamının bozulması, ekonomiye ciddi zararlar verebilir. Bu nedenle, rekabetin kötüye kullanılmasını engellemek, adil bir rekabet ortamı tesis etmek ve tüm piyasa katılımcılarının haklarını korumak amacıyla hukuki ve cezai düzenlemeler getirilmiştir.

Haksız Rekabeti Düzenleyen Temel Kanunlar Hangileridir?

Ülkemizde haksız rekabet ve genel olarak rekabetin korunması çeşitli kanunlarla düzenlenmiştir:

Türk Ticaret Kanunu (TTK):

Haksız rekabete ilişkin en temel ve ayrıntılı düzenlemeler TTK’nın 54. ve devamı maddelerinde yer alır.

4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun:

Daha geniş bir perspektifle, piyasalarda rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşmaları, kararları ve hakim durumun kötüye kullanılmasını önlemeyi hedefler. Rekabet Kurumu bu kanunun uygulayıcısıdır.

Diğer Kanunlar:

Borçlar Kanunu, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Fikri Mülkiyet Kanunu gibi özel kanunlarda da rekabeti koruyucu hükümler bulunmaktadır.

Türk Ticaret Kanunu’nda Sayılan Başlıca Haksız Rekabet Halleri (TTK Madde 55 Örnekleri)

TTK Madde 55, haksız rekabet teşkil edebilecek başlıca eylemleri örnekseme yoluyla saymıştır. Bu liste sınırlı sayıda olmayıp (numerus clausus değil), maddede sayılmasa bile bir eylem genel dürüstlük kurallarına aykırılık taşıyorsa haksız rekabet sayılabilir. En sık rastlanan haksız rekabet örnekleri şunlardır:

  • Kötüleme (TTK m.55/1-a,1):

Başkalarının mallarını, iş ürünlerini, faaliyetlerini veya ticari işlerini gerçeğe aykırı, yanıltıcı veya gereksiz yere incitici beyanlarla kötülemek.

  • Yanlış Bilgi Verme (TTK m. 55/1-a,2-3):

Kendisi, işletmesi, malları veya üçüncü kişiler hakkında yanıltıcı veya yanlış bilgilerle rekabette avantaj sağlamaya çalışmak.

  • Karıştırılmaya Yol Açmak (İltibas) (TTK m. 55/1-a,4):

Başkasının adı, unvanı, markası, işareti gibi tanıtım vasıtalarını veya iş ürünlerini kullanarak karışıklığa neden olmak.

  • Karşılaştırmalı Reklam (TTK m. 55/1-a,5):

Kanunun izin verdiği haller dışında yanıltıcı veya aldatıcı karşılaştırmalı reklam yapmak.

  • Tedarik Fiyatının Altında Satış (Göstermelik) (TTK m. 55/1-a,6):

Müşteriyi aldatmak amacıyla bazı malları tedarik fiyatının altında satmak.

  • Müşterinin Karar Verme Özgürlüğünü Sınırlamak (TTK m. 55/1-a,8):

Özellikle saldırgan satış yöntemleriyle müşterinin karar verme özgürlüğünü kısıtlamak.

  • Sözleşmeyi İhlale veya Sona Erdirmeye Yöneltmek (TTK m. 55/1-b,1):

Müşterileri, başkalarıyla yaptıkları sözleşmeleri ihlal etmeye veya sona erdirmeye teşvik etmek.

  • İş Sırlarını Ele Geçirmek ve İfşa Etmek (TTK m. 55/1-b,3; TTK m. 55/1-d):

Başkasının çalışanları aracılığıyla veya başka yollarla üretim ve iş sırlarını haksızca ele geçirmek, kullanmak veya ifşa etmek.

  • İş Şartlarına Uymamak (TTK m. 55/1-e):

Özellikle mesleki veya sektörel dürüstlük kurallarına aykırı davranmak.

  • Dürüstlüğe Aykırı Genel İşlem Şartları Kullanmak (TTK m. 55/1-f):

Sözleşmelerde kanuni düzenlemeden önemli ölçüde ayrılan veya sözleşmenin niteliğine aykırı genel işlem şartları kullanmak.

Haksız Rekabet Durumunda Başvurulabilecek Hukuki Yollar Nelerdir?

Haksız rekabete maruz kaldığını düşünen kişi veya teşebbüsler, çeşitli hukuki yollara başvurabilirler:

Hukuk Davaları (Haksız Rekabet Davası):

    • Tespit Davası:

Haksız rekabetin varlığının tespiti.

    • Men Davası:

Haksız rekabetin durdurulması.

    • Önleme Davası:

Haksız rekabetin gelecekte yapılmasının önlenmesi.

    • Ref Davası:

Haksız rekabetin sonuçlarının ortadan kaldırılması, yanlış beyanların düzeltilmesi.

    • Maddi ve Manevi Tazminat Davası:

Uğranılan zararın tazmini. Bu davalar, haksız fiil niteliği taşıyan eylemlerin sonuçlarını gidermeyi amaçlar.

Ceza Davaları ve Yaptırımları (TTK Madde 62):

    • TTK Madde 62/1, TTK Madde 55’te belirtilen bazı fiilleri (özellikle “özellikle” ibaresiyle vurgulananlar) ve Madde 62’de ayrıca sayılan eylemleri işleyenler için iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıöngörür.
    • Haksız rekabet suçu şikayete bağlı bir suçtur. Yani, zarara uğrayan tarafın savcılığa şikayette bulunması gerekir.
    • Savcılık, yapacağı tahkikat sonucunda haksız rekabet suçunun işlendiği kanaatine varırsa kamu davası açar.

Rekabet Kurumu’nun Rolü Nedir?

Rekabet Kurumu, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde görev yapar. Kurumun temel amacı, piyasalarda rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşmaları, uyumlu eylemleri, teşebbüs birliği karar ve davranışlarını, hakim durumun kötüye kullanılmasını ve rekabeti önemli ölçüde azaltacak birleşme/devralmaları önlemektir. Kast ajansları hakkında başlatılan soruşturma gibi haberler, Rekabet Kurumu’nun bu tür incelemelerine örnek teşkil edebilir. Kurum, ihlal tespit ettiğinde idari para cezaları uygulayabilir.

Haksız Rekabete Uğradığınızı Düşünüyorsanız Ne Yapmalısınız?

Eğer bir kişi veya işletme olarak haksız rekabete maruz kaldığınızı düşünüyorsanız:

  1. Delil Toplayın: Haksız rekabet teşkil eden eylemleri kanıtlayacak belgeler, yazışmalar, tanık beyanları gibi delilleri toplayın.
  2. Hukuki Danışmanlık Alın: Bir avukata başvurarak durumunuzu değerlendirin ve hangi hukuki yollara başvurabileceğiniz konusunda profesyonel destek alın.
  3. Gerekirse Şikayette Bulunun veya Dava Açın: Avukatınızın yönlendirmesiyle savcılığa suç duyurusunda bulunabilir veya hukuk mahkemelerinde dava açabilirsiniz.

Özetle: Haksız Rekabete Karşı Bilinçli Olun

Haksız rekabet, hem işletmelerin hem de tüketicilerin haklarını zedeleyen, piyasa düzenini bozan ciddi bir sorundur. Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat, dürüst ve adil bir rekabet ortamının korunması için önemli güvenceler sunmaktadır. Bu konuda bilinçli olmak ve haklarınızı aramak, adil bir piyasa ekonomisinin devamlılığı için hayati önem taşır.

İSTANBUL AVUKAT EZGİ ESNİK GÜNAY HUKUK BÜROSU